In memoriam Harry Peters (1945-2022)

Ik denk dat er weinig mensen zijn met wie ik zoveel passies deelde als met Harry Peters, die op 18 mei overleed. De voormalig voorzitter van V.V.V. (‘Van Vijanden Vrienden) de oudste schaakclub van Alkmaar, in 2006 gefuseerd met A.S.G. (Alkmaars Schaakgenootschap) en 0-0-0 (Lange Rokade) had drie (vier als je muziek ook meetelt, maar daarvan ben ik eerlijk gezegd te weinig op de hoogte) grote liefdes in zijn leven: boeken, films en schaken. Ik kan mij van lang geleden herinneren dat ik Harry tegenkwam in de trein en hij mij vertelde, minimaal twee boeken per week uit te lezen tijdens zijn treinreis van Alkmaar naar Utrecht. Ook was hij een groot filmliefhebber en een van de founding fathers van het Cinekid Festival dat dit jaar 36 jaar bestaat. Als filmprogrammeur bij Cinekid heeft hij sinds de oprichting in 1987 het programma vormgegeven en zette hij zich in om kwalitatieve jeugdfilms een publiek te geven. Een streven waarvoor hij letterlijk de hele wereld overvloog.

Organiseren zat bij Harry in het bloed. Op schaakgebied heeft hij veel betekend voor het Alkmaarse schaken en was hij een van de initiatiefnemers van het organiseren van het ASK (Alkmaars Schaakkampioenschap) dat in 1982 voor de eerste keer werd gehouden. In datzelfde jaar zag ook het blad Schaak in Alkmaar (een gezamenlijke uitgave van V.V.V. en 0-0-0) het daglicht dat hij samen met Wim Andriessen en Wobke Veenstra vulde met vele bijdragen over toernooien, de interne- en externe competitie en analyses van een groot aantal partijen uit de Alkmaarse schaakkampioenschappen van 1982 en 1983. Ook schreef hij in zijn eentje twee boekjes vol over de geschiedenis van V.V.V. In 1981 verscheen V.V.V. 75 jaar (waaraan ook Wim Andriessen een bijdrage leverde) en vijf jaar later, in 1986 deel 2 De geschiedenis van Schaakvereniging VVV.

Harry was dol op schaken, speelde graag, en schreef er (misschien?) nog liever over, hetgeen ik eveneens met hem gemeen heb. En niet als laatste: hij verzamelde (o.a.) schaakboeken, waarbij hij een voorkeur had voor schaakgeschiedenis, toernooien en biografieën resulterend in een behoorlijke schaakbibliotheek van circa duizend boeken.

Als speler schommelde zijn Elo-rating meestal rond de 1700, maar in de praktijk kon hij vaak beter schaken dan deze (relatief!) lage Elo-score suggereert. Met een rating van 1670 scoorde hij in een weekendvierkamp in Wijk aan Zee in 2020 met 2 uit 3 nog een TPR van 1873.

Dit gold ook voor zijn resultaten in de externe. Als er bij VVV niets tot weinig meer aan activiteiten wordt ontplooid, stapt hij in 2004 definitief over naar SC Bergen, waar hij de rest van zijn leven zal blijven spelen. Tot 2018 doet hij mee aan de externe. In de jaren 2005 tot 2009 speelt hij in het eerste, daarna voor het tweede team. Zijn hoogste TPR van 2029 behaalt hij in het seizoen 2007-2008 en hij 4 uit 5 scoort en ook in 2014-2015 behaalt hij een mooi resultaat door in de 2^e klasse 5,5 uit 6 te scoren en een TPR van 2012.

Ook slaagde hij er regelmatig in van op rating veel sterkere tegenstanders te winnen. Op 27 november 1989 verslaat hij de tot vele malen gekroonde clubkampioen van V.V.V, Piet Seewald, in de interne competitie van V.V.V. Harry zou deze partij altijd blijven beschouwen als ‘de mooiste en beste partij ik ooit speelde’, die hij becommentarieert in het clubblad van V.V.V. Waagschaak.

Ik neem het artikel van Harry vrijwel integraal over, aangevuld met een paar kleine opmerkingen, hetgeen Harry ongetwijfeld zal hebben gewaardeerd, omdat hij altijd – gezegend met een enorme nieuwsgierigheid en leergierigheid –  op zoek was naar de ‘waarheid’ in dit ongelooflijke moeilijke spel.

Ik zal erbij en keek ernaar

Na een lange reis naar India, waar ik me tijdens de allesoverheersende verkiezingen behalve over de lage kwaliteit van de Indiase film ook over de hoge kwantiteit van de uit hout gesneden schaakstukken kon verbazen, waren de nu gestileerd aandoende Staunton-stukken op maandag 27 november weer uiterst vertrouwd. Bij hun glimmende beginopstelling zou ik me slechts korte tijd kunnen verheugen in een situatie die remise leek, want tegenstander Seewald zou ongetwijfeld mijn nog aanwezige jetlag en bijna tot atletiek dwingende maagstoringen snel doen vergeten met een serie natuurlijk maar achter mijn horizon liggende zetten. Zo was het immers al vaak eerder gegaan. De enige moed die ik uit dit alles kon putten lag in de constatering dat lang niet alle schaakpartijen volgens de verwachtingen verlopen en er na de inderdaad schitterende Taj Mahal misschien nog wel een wereldwonder bij kon komen.

Harry Peters – Piet Seewald (Aantekeningen Harry Peters (HP) en Marten Coerts (MC))

Alkmaar, 27 november 1989

1.e2-e4 c7-c5 2.Pg1-f3 e7-e6 3.c2-c3

HP: Ongebruikelijk, onlogisch, ongewoon en vooral onvoorbereid. Wit heeft geen zin in het bewandelen van de voor zwart overbekende Siciliaanse paden.

3..Pg8-f6 4.e4-e5 Pf6-d5 5.d2-d4 c5xd4 6.c3xd4 Pb8-c6

HP: Alle zetten lijken voor de hand te liggen, maar de volgorde is afwijkend waardoor er toch naar eigen inzicht moet worden gespeeld.

7.Pb1-c3 Pd5xc3 8.b2xc3 d7-d6

HP: Zwart dwingt de witte pionnen tot een verklaring.

9.e5xd6

HP: Laten slaan op e5 zou, ook na eventuele paardruil, tot een geïsoleerde pion op c3 leiden.

9..Lf8xd6 10.Lf1-d3 Ld6-e7

HP: Kennelijk is zwart bang voor een loper of paard op g5.

11.Dd1-c2

HP: De druk op h7 is duidelijk. Een bezwaar lijkt echter Dc7 en Pb4 waarna wit met een ruil rekening moet houden en zwart via de diagonaal b7-g2 sterk kan worden.

11..h7-h6

HP: Tot nu toe heeft zwart à tempo gespeeld. Ook de relatief kleine verzwakking van de koningsstelling kwam zonder verdere overweging op het bord.

12.0-0 0-0 13.Tf1-e1 b7-b6

HP: Zwart maakt duidelijk wat de plannen zijn en wit overweegt lange tijd hoe de diagonaal-kracht te gelde moet worden gemaakt.

14.Ta1-b1

HP: Zo dus, via b5 naar h5.

14..Lc8-b7 15.Tb1-b5

HP: En hier verzonk zwart in nadere beschouwing. De toren is moeilijk van h5 te houden. Pionzetten als g5 of f5 komen niet in aanmerking.

15..Ta8-c8

HP: Of 15..La6 16.Lh7+ Kh8 17.Th5 plaatst alleen de loper maar op een zijspoor.

16.Tb5-h5

MC: De tekstzet, die een logisch vervolg is van wits 15^e zet, laat Harry onbesproken, terwijl dit volgens de computer nu juist de zet is die wits voordeel weggeeft. 16.De2, gevolgd door een eventueel Ld2 en Pe5, ziet er gezonder uit.

16..Pc6-b4

MC: De juiste reactie.

17.Ld3-h7+ Kg8-h8 18.Dc2-b1

HP: 18.Db2 Lxf3 19.gxf3 Kxh7 20.cxb4 Tc4 is gunstig voor zwart.

18..Tc8xc3

HP: 18..Lxf3 19.gxf3 Pd5 met beter spel voor zwart.

19.Lc1xh6

HP: Dit offer ligt min of meer in de lijn van de laatste 5 zetten van wit. MC: De computer is minder gecharmeerd van deze loperzet en geeft 19.Pe5 Dxd4 20.Le3 Txe3 21.Txe3 aan als een beter alternatief.

19..g7xh6

HP: Het aannemen iets minder. 19..Pd5 (of 19..Lf6) 20.Ld2 met in ieder geval eeuwig schaak. Steeds een veilig gevoel achter deze stelling. 19..Lxf3 20.gxf3 gxh6 lijkt ook gunstiger.

20.Th5xh6 Kh8-g7 21.Th6xe6

HP: 21.Texe6 Tc1+! 22.Dxc1 fxe6 en wit blijft een stuk achter. MC: Dit klopt: wit staat een stuk achter, maar na 23.Th3 Lf6 24.Dh6+ Kf7 25.Lg6+ Ke7 26.Dd2! wint wit sowieso een stuk terug vanwege de dubbele dreiging Dxb4 en Th7+ met loperwinst. En vanwege de slechte stand van de zwarte koning heeft wit nog steeds de beste kansen.

21..f7xe6

HP: 21..Lxf3 22.Txe7 met alsnog de dreiging Dg6+. Intussen staat wit een stuk en een toren achter, maar nog steeds met de veilige haven van het eeuwig schaak. MC: in plaats van de tekstzet, die twee vraagtekens krijgt van de computer, omdat de witte dame nu beslissend binnenvalt, en Harry’s suggestie 21..Lxf3, is 21..Ld6 veel sterker, omdat zwart in ieder geval zijn stuk behoudt. Na 22.Tg6+ fxg6 23.Dxg6+ Kh8 24.Dh5 Lxf3 25.gxf3 Dc7 26.Le4+ Kg8 moet wit nog hard werken voor het volle punt.

22.Db1-g6+

MC: Wit staat nu gewonnen.

22..Kg7-h8

23.Lh7-g8

HP: Een elegante oplossing om de toren terug te winnen en de aanval voort te laten duren. MC: 23.Dh6 had de partij nog sneller beslist.

23..Tf8-f7 24.Lg8xf7

HP: Wit moet de eerste niet-voor-de-hand-liggende zet nog spelen.

24..Dd8-f8

HP: Er dreigde Dh6 met minstens eeuwig schaak, maar 24..Lxf3 onttrekt het paard aan de beslissende aanval.

25.Dg6-h5+

HP: Maakt het veld g6 vrij voor het paard en creëert nieuwe dreigingen.

25..Kh8-g7 26.Pf3-e5 Pb4-d3??

HP: Een op het eerste gezicht (zwart is inmiddels in tijdnood gekomen) neutraliserende zet, maar het betekent stukverlies in enkele zetten, waardoor wit bij een eventueel niet doorslaan van de aanval altijd nog twee pionnen heeft gewonnen. MC: Een beter alternatief was al niet meer voorhanden.

27.Dh5-g4+

HP: Nu blijkt hoe belangrijk veld g6 voor het paard is.

27..Kg7-h7

HP: 27..Kh8 28.Pg6+.

28.Lf7-g6+ Kh7-g8

HP: 28..Kg7 29.Le8! Kh7 30.Dg6+ Kh8 31.Pf7+ Dxf7 32.Lxf7 en zwart kan nog steeds niet op e1 nemen.

29.Lg6xd3+ Df8-g7 30.Dg4xe6+ Kg8-f8

HP: 30..Kh8 31.Pg6+ Kh7 32.Dh3+ Kg8 (32..Dh6 33.Txe7+ Kg8 34.Dxh6 (MC: Beter is 34.De6 mat!) 33.Pxe7+ Kf8 34.Df5+ (MC:  34.Pg6+ en zwart gaat of mat in drie of in zeven zetten) 34..Df7 35.Pg6+ Kg8 met hopeloze stelling.

31.Pe5-g6+ Kf8-e8 32.Ld3-b5+ Ke8-d8

MC: Laat zich vrijwillig matzetten, hoewel er ook na 32..Lc6 33.Lxc6+ niets meer te hopen zou zijn.

33.De6-d7 mat. (1-0).

Een prachtige partij waar Harry (terecht!) heel trots op was.

Zoals gezegd, schreef Harry ook graag over schaken. Met een bijzonder vaardige pen heeft hij talloze artikelen geschreven in clubbladen, Schaak in Alkmaar, de site van schaakvereniging Bergen, etc. Een mooi voorbeeld van zijn schrijverstalent vond ik terug in deel 2 over de geschiedenis van V.V.V. Hierin is de volgende partij opgenomen, die goed inzicht geeft in het denken van de schaker, met name wanneer tijdnood zijn grootste vijand wordt.

Als ik mij goed herinner verscheen onderstaand relaas, voordat het in het boek terechtkwam, toentertijd eerst onder de titel Hup, hup, hup! in het clubblad, maar helemaal zeker weten doe ik dit niet meer. Het gaat om een partij tegen een zeker W. Hup gespeeld in de externe, door hemzelf ingeleid met de woorden: ‘Een zeer merkwaardige partij werd in de wedstrijd tussen VVV 3 en DOS gespeeld door teamleider Peters. Het werd zijn mooiste verliespartij van het jaar.’

Harry Peters – W. Hup (Aantekeningen Harry Peters (HP) en Marten Coerts (MC))

14 november 1977

 

HP: Een van de interessantste aspecten aan het spelen in de externe competitie is het feit dat je tegenstander volkomen onbekend is. ‘Speel je nu alweer tegen het nog onontdekte plaatselijke talent?’ ‘Zit ik op zijn stokpaardje?’ ‘Is dit nu een offer of pak ik hem met mijn ogen dicht?’

Het gevoel desnoods achter het bord voor je club te sterven en genoemde onzekerheid over de kracht van de tegenstander zijn soms afleesbaar aan het verloop van zo’n partij.

Ongeveer een jaar geleden speelden we met het derde team tegen stadsgenoot DOS en er moest gewonnen worden. Dat geldt weliswaar voor elke teamwedstrijd, maar deze derby en de noodzaak om degradatie te ontlopen verhevigden de druk. Na twee en een half uur kon de winst voor ons achttal al worden vastgesteld, maar op mijn bord, het 6^e, laaide een brand die al om kwart over acht begonnen was. Ik speelde tegen een zeker Hup en verhief zijn naam in drievoud tot karakteristiek van de partij. En dat ging zo:

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.e5 Pfd7 5.Pf3 Le7

HP: Dat was nieuw voor me (en misschien ook wel voor hem).

6.Ld3 c5 7.dxc5 Pc6 8.Lf4 Lxc5

HP: En wit heeft een tempo gewonnen.

9.0-0 a6

HP: Hoe nu verder te gaan? De strijd was pas 10 minuten oud en ik besloot (of voelde me gedwongen – dat weet ik nooit precies) iets te gaan ondernemen. Maar wat? Ik zal wel wat, maar dat zag er toch wel zeer ingewikkeld uit. Vooruit dan maar. Drie (3!) kwartier uitgetrokken voor de doorberekening. Mijn tegenstander zat zich flink te vervelen en sprak na een half uur: ‘U bent aan zet hoor.’

10.Te1!!

HP: Als er één zet is die natuurlijk lijkt, dan is het deze wel. Niets aan de hand dus voor zwart, terwijl het pionnetje op b2 aardig lonkt en daarom komt dan ook..

10..Db6 11.Te2

HP: Onder de dekmantel dat f2 toch moet worden beschermd, wordt zwart afgeleid en lijkt te kunnen slaan.

11..Dxb2

HP: Woorden van Gligoric speelden door het hoofd: ‘Sla nooit de pion op b2 met de dame, óók niet wanneer het goed is.’

12.Pxd5!

HP: En daar ging het om. Dit offer moet worden geaccepteerd. Er dreigt Pc7 dat slechts is te voorkomen door rokadeverlies. MC: Een geweldige zet van Harry, die maar weer eens aangeeft hoe goed hij soms kon schaken! (Zoals dit geldt voor de meeste amateurs..).

12..exd5 13.c4

MC: Het logische vervolg van wits combinatie.

13..Db6

MC: Beter lijkt 13..Da3 14.e6 0-0 15.exd7 Lxd7 16.Lc1 Da5 en zwart leeft nog.

14.e6

HP: Beter dan 14.cxd5 wegens Pe7. MC: Hier denkt de computer toch iets anders over en geeft 14.cxd5 aan als een iets betere voortzetting, waarna zwart niet vervolgt met het door Harry aangegeven 14..Pe7 wegens 15.Tb1 Da7 en dan pas 16.e6, maar met 14..Pd4 15.Pxd4 Lxd4 16.Tb1 Da7. Met de zet van Harry is trouwens niks mis mee.

14..Lxf2+

HP: Dat was niet in de berekening opgenomen. Ik trok nog maar eens een half uurtje voor de mogelijkheden uit. Slaan of niet? Ik zag achter het bord niet een winstweg na Txf2. Wel na Kf1 dus:

15.Kf1

HP: Een blik op de klok; nog 4 minuten. MC: Nadat zwart met zijn 14^e  zet heeft geblunderd, in plaats van 14..0-0 zijn koning uit de gevarenzone te halen, kiest wit ervoor de zwarte loper met rust te laten, hoewel er niets mis was met 15.Txf2 fxe6 16.cxd5 Pb4 17.Pg5 Pxd3 18.Dxd3 Pf6 19.dxe6 Pg4 20.Tf1 Pxf2 21.Txf2 en hij nog steeds gewonnen zou staan.

15..Pf6  16.exf7+ Kxf7

HP: 16..Kf8? 17.Ld6+ Kxf7 18.Pg5+ met vergelijkbaar partijverloop. MC: Een iets betere koningszet dan 16..Kxf7 of 16..Kf8 is 16..Kd8, maar ook dan is de partij na 17.Txf2 zo goed als voorbij.

17.Pg5+ Kf8

HP: In de tijd van de tegenstander zat ik naarstig te zoeken naar een zet na Kg8. Zag er een heleboel, maar niet de enig juiste. De klok, de klok, de klok, dan maar.. MC: Na 17..Kg8? zou wit op fantastische wijze hebben gewonnen door 18.Lxh7+ Kf8 (18..Txh7 19.Dxd5! en mat in vier) 19.Ld6+ Pe7 20.Lxe7+ en zwart kan opgeven.

18.Ld6+ Kg8

HP: Nog 3 minuten. Wat doet 19.Te8+? Even kijken, 19..Pxe8 20.Lxh7+ Txh7 – de vlag, ik moet nog 18 zetten. Ga dan ook niet 5 kwartier over twee zetten zitten denken. Ik moet toch wat. Vooruit:

19.Txf2

HP: Nauwelijks gezet of ik zie het. Verkeerd motief. Niet Te8+ verdient de voorkeur, maar Lxh7+ en zwart gaat mat in 6; 19.Lxh7+ Txh7 20.Te8+ (of eerst 20.Dxd5+!) 20..Pxe8 21.Dxd5+ Kh8 (Le6 tellen we even niet mee) en de rest staat in alle boeken.

19..Lg4

HP: Ja, dat komt hard aan, tijdnood en problemen. Gauw weg.

20.Dc2 Pd4

HP: Nog steeds met de motieven van Lxh7 bezig speel ik toch:

21.Lxh7+

MC: Pas na deze zet geeft wit de partij weg. Na 21.Db2 Dxd6 22.Dxd4 Te8 23.Kg1 is er nog steeds sprake van een dynamisch evenwicht.

21..Txh7 22.Dg6 Dxd6

HP: En nu stort de zaak in; de bedoeling Txf6 en dan Dxh7+ en aardige toestanden na Dh8 en Te1 vervallen simpel vanwege Dxf6 met schaak. Nog 1 minuut… het doet er niet meer toe. Wit staat verloren. De controle haal ik nog, de volle winst niet meer, de halve winst blijkt ook niet haalbaar. De afgang is compleet, mijn tegenstander glimlacht.

Op de site van schaakclub Bergen las ik dat op 22 november het ‘allereerste Harry Peters-jeugdtoernooi’ van start gaat met voor de winnaar de Harry Peters-trofee: de gouden pion. Een mooi eerbetoon aan een veelzijdig en bijzonder mens. Harry zal er ongetwijfeld verguld mee zijn geweest.